PSOE Cariño

Hai varios acontecementos culturais que nos últimos anos se teñen convertido en habituais nos veráns da nosa comarca do Ortegal. Entre eles cómpre mentar, dende logo, a Mostra de Teatro Galego de Cariño, pero tamén sobresaen a publicación da revista Terras do Ortegal, editada pola asociación do mesmo nome, ou as xornadas Memoria dun Tempo, que organiza a Asociación Nordés no Barqueiro a finais de agosto.

Fiel á súa cita anual, un novo número de Terras do Ortegal, o oitavo, chegou en días pasados ás librerías da comarca. Esta nova entrega, con 16 artigos e 411 páxinas, mantén os sinais de identidade que foi consolidando dende a súa creación en 2014: un conxunto de interesantes artigos sobre temas históricos e culturais relacionados coa comarca, un dossier temático (adicado neste caso a Espasante, con seis traballos), reseñas de libros e revistas, breves biografías das persoas que colaboran, e boas fotos en portada e contraportada, cuxa autoría corresponde nesta ocasión a Mónica Méndez Aneiros.

Como en tódolos anteriores, Cariño está presente, de distintas maneiras, en varios dos traballos deste número da revista. O cariñés Xico Peña Villar, Xico de Cariño, ofrécenos unha contribución sobre a Iª Xira da Cultura Popular celebrada en Céltigos en 1978. Dito acontecemento tivo lugar nun momento de forte efervescencia cultural e reivindicativa, ben reflexada nas páxinas e fermosas fotografías do artigo. Foi froito da confluencia de varios rapaces de Céltigos cos membros do grupo cariñés Arrabaldo, que actuou como anfitrión desta xira popular. Aquela formación de Arrabaldo estaba integrada por Xico Peña, Manolo Galcerán, Hixinio Cabarcos e o noso compañeiro José Luis Armada, primeiro Alcalde de Cariño trala segregación. Por aquel escenario de Célticos pasaron nomes que xa entón eran recoñecidos no panorama musical e cultural galego: Pablo Quintana, Bernardino Graña, Suso Vaamonde ou o humorista Carlos Díaz, O Xestal. Ó final do artigo, o seu autor fálanos do proxecto de celebrar un acto conmemorativo daquel evento, incluíndo exposición fotográfica, mesa redonda e actuación musical dos participantes que aínda se manteñen en activo. Unha idea a ter en conta.

Un episodio moito máis triste é o que analiza Alfredo López Loureiro no seu artigo sobre a fuxida do Bamburria dende o porto de Espasante en outubro de 1936. É ben coñecido que Cariño e Espasante, cunha forte afiliación sindical (concretamente ó Sindicato de Industria Pesqueira, vencellado á CNT), sufriron con dureza a represión dende os primeiros días do alzamento franquista. Neste contexto producíuse a fuxida do boniteiro Arkale dende o porto cariñés na noite do 23 ó 24 de xullo dese ano. Este artigo analiza outra fuxida menos coñecida que se produce pouco despois dende o porto veciño e que ten como protagonistas ós irmáns Manuel e Alfredo López Rodríguez (avó do autor), Armando Sande Campos e Modesto Lamelas Martínez. O primeiro deles, Manuel López Rodríguez, era un destacado dirixente da CNT en Cariño que nos primeiros días de outubro decidíu trasladarse á casa do seu irmán Alfredo, O Pixín, residente en Espasante, para rematar de recuperarse das feridas que sufrira nos enfrontamentos producidos o 20 de xullo na nosa vila. A fuxida prodúcese na noite do 20 ó 21 de outubro e acarrexa represalias (detencións e interrogatorios) no porto de Espasante. O barco chega a Xixón o 21 de outubro e os seus catro tripulantes alístanse no exército republicano, correndo a partir de aí distinta sorte: Alfredo López foi fusilado en Ferrol o 12 de xullo de 1938, Manuel López e Modesto Lamelas botaron anos na cadea e Armando Sande foi o primeiro dos catro en falecer, ós 20 anos de idade en circunstancias pouco coñecidas. Manuel López saíu do cárcere en 1946 e pasou os seus últimos anos de vida en Cariño, sen conseguir superar as secuelas físicas e mentais que lle provocaron aqueles acontecementos. Dende aquí queremos trasladar a nosa felicitación e agradecemento a Alfredo López Loureiro por este importante e estremecedor traballo, por contarnos unha historia que merece ser coñecida.

Os primeiros anos do Instituto de Secundaria de Cariño son obxecto dunha moi interesante contribución de Constantino Chao, profesor do centro entre 1982 e 1993. Tamén compañeiro durante anos na Agrupación Socialista de Cariño, Chao rememora a intensa loita que deu lugar á creación do instituto e os seus ilusionantes primeiros anos de vida, no edificio construído sobre a Basteira. Actualmente xubilado, o autor exerceu a docencia despois de 1993 no instituto de Ortigueira e finalmente no seu Betanzos natal, pero a etapa cariñesa marcou profundamente a súa vida. Aínda que o artigo limítase á súa faceta docente, hai que lembrar que neses anos o noso compañeiro estivo moi implicado na política e na cultura locais, como membro da Asociación de Veciños San Bartolo de Cariño, concelleiro socialista da primeira corporación municipal ou director de diversos grupos de teatro. Segundo as súas propias palabras, deixou Cariño “…cunha íntima e agradable sensación de ter achegado o meu graíño de area á loita daquel humilde pobo de pescadores que, en menos de dez anos, pugnou por un instituto e por un concello propios e nas dúas lides saíu triunfante”.

Debido á pandemia, o verán pasado non puido presentarse o número 7 de Terras do Ortegal en Cariño. Agardamos que este ano si sexa posible, coas debidas medidas de distanciamento.

Este 1º de maio, o segundo que vivimos neste contexto de pandemia mundial, queremos en primeiro lugar facer unha homenaxe a todos os traballadores e traballadoras que levan máis dun ano ao pé do canón fronte ao virus, formando parte deses servizos esenciais que estiveron funcionando sen descanso para que o resto da cidadanía puidésemos seguir coa nosa vida nas mellores condicións posibles.

Durante o ano 2020 estímase que a pandemia do coronavirus provocou a perda duns 255 millóns de empregos a nivel mundial, segundo datos da OIT, o que supón un impacto catro veces maior que o da crise financeira de 2009. Para este ano 2021 estímase que a caída podería estar ao redor de 130 millóns de empregos, aínda que o avance da vacinación mantén a esperanza de que a final de ano empece a haber signos visibles de recuperación. Ante este panorama, non podemos máis que compartir a petición que a Confederación Sindical Internacional está a facer aos Gobernos, para que fagan da creación de emprego un obxectivo central para garantir a recuperación. Así mesmo, coincidimos plenamente co manifestado pola OIT, respecto a que hai que facilitar “unha sólida recuperación de forma xeneralizada, que promova o emprego, os ingresos, os dereitos dos traballadores e o diálogo social, a fin de lograr unha recuperación centrada no ser humano”.

Protexer o emprego e os ingresos foron as dúas primeiras prioridades do Goberno cando comezou a pandemia. A figura dos ERTEs foi clave para lograr ambos os obxectivos, xunto coa prestación por cesamento de actividade para o colectivo das persoas traballadoras por conta propia e o resto de ampliacións de colectivos que se foron producindo a medida que se detectaba que había grupos que non quedaban amparados pola normativa: empregadas de fogar, traballadores fixos descontinuos, e aquelas persoas afectadas por unha paralización temporal da actividade, entre outros.

Tampouco podemos esquecer outras medidas que se integran dentro do chamado “escudo social”, como a posta en marcha do Ingreso Mínimo Vital, a paralización dos desafiuzamentos, a prórroga dos contratos de arrendamento, ou as moratorias para o pago de alugueiros cando os propietarios son grandes propietarios. Non hai dúbida de que durante todos estes meses toda a acción do Goberno foi dirixida a cumprir a máxima de que ninguén quede atrás.

Pero ademais, unha vez pasada a primeira onda e os momentos máis críticos da pandemia, non quixemos desaproveitar o tempo para poñer en marcha outras medidas moi importantes en canto aos dereitos dos e as traballadoras. Dous bos exemplos diso son, por unha banda, a aprobación do Real Decreto 28/2020 de traballo a distancia, co que por fin se regulan formalmente os dereitos das persoas que fan teletraballo, fórmula que se estendeu de forma masiva por mor da pandemia; por outro, a derrogación do artigo 315.3 do Código penal, que criminalizaba o dereito a folga, tratando de disuadir á cidadanía de exercer este dereito fundamental e, en consecuencia, a súa liberdade sindical.

Hai un ano afrontabamos o 1º de maio con incerteza ante o futuro, aínda coa perspectiva da vacina para o coronavirus como algo afastado e apuntando a que a solución a esta crise só podía vir dunha resposta coordinada a nivel europeo. Hoxe afrontamos esta data con esperanza, en pleno proceso de vacinación e coa oportunidade que supoñen os fondos Next Generation EU para relanzar a nosa economía. O Plan para a Recuperación, Transformación e Resiliencia vai supoñer para o noso país recibir un montante de 140.000 millóns de euros entre transferencias e créditos no período 2021- 2026, o que supón a maior oportunidade investidora para España desde a súa entrada na Unión Europea, co fin non só de impulsar a recuperación pola crise do covid, senón sobre todo de transformar o noso modelo produtivo.

Un dos obxectivos incluídos dentro do Plan de Recuperación é o de lograr impulsar a capacidade de crear empregos de calidade. Neste sentido tanto a compoñente 21, que supón impulsar a Formación Profesional, como a compoñente 23, que leva por título “Novas políticas públicas para un mercado de traballo dinámico, resiliente e inclusivo” delimitan como conseguilo, cun investimento aparellado de 2.076 e 2.363 millóns de euros, respectivamente. Esta reforma vai orientada a reducir o desemprego estrutural e o paro xuvenil, corrixir a dualidade, mellorar o capital humano, modernizar a negociación colectiva e impulsar as políticas activas de emprego. Obxectivos todos eles que os socialistas levamos anos defendendo, especialmente desde a entrada en vigor da reforma laboral aprobada polo goberno do Partido Popular.

Todas estas reformas han de ser debatidas no marco do diálogo social, como o foron as diferentes medidas que se foron implantando no ámbito laboral desde que comezou a pandemia. Os e as socialistas sempre demostramos o máximo respecto que temos a este instrumento de negociación, que é clave para o éxito da implantación de medidas, como así o demostran os últimos acordos conseguidos: desde o Acordo para a Reactivación da Economía e o Emprego, subscrito no mes de xullo de 2020, ata os diferentes Acordos Sociais en Defensa do Emprego, que foron estendendo e prorrogando a fórmula dos ERTEs, entre outras medidas. A reactivación da Mesa de Diálogo Social para derrogar os aspectos lesivos da reforma laboral de 2012 supón unha nova oportunidade para demostrar o valor do diálogo social, nun momento no que hai que poñer as bases para que o noso mercado laboral sexa capaz de responder os retos actuais – desequilibrios do mercado traballo que en última instancia xeran desigualdade, precariedade e pobreza laboral -, e aos de futuro, como a dixitalización e a sustentabilidade. VIVA O 1º DE MAIO!

Alfredo Pérez Rubalcaba faleceu o 10 de maio de 2019 a consecuencia dun ictus que sufríu dous días antes. En tempos nos que a clase política está bastante cuestionada, este triste acontecemento desatou unha espontánea e multitudinaria reacción cívica de recoñecemento a unha dilatada traxectoria de servizo público e compromiso co ideario socialista.

Coa lembranza deses días comeza Rubalcaba. Un político de verdad, unha biografía escrita por Antonio Caño e publicada por Plaza & Janés hai escasas semanas. O seu autor é un xornalista con experiencia e vencellado durante boa parte da súa vida profesional a El País, cabeceira que dirixíu entre 2014 e 2018 tras ocupar diversos postos na mesma.

O libro de Antonio Caño, escrito dende unha clara proximidade ideolóxica e incluso afectiva co biografado, repasa o itinerario vital de Rubalcaba dende a súa infancia ata os seus últimos avatares vitais como profesor de Química na Universidad Complutense de Madrid e membro do Comité Editorial de El País, prestando, como é lóxico, especial atención á súa traxectoria política.

Químico de formación, Rubalcaba é o político socialista que máis tempo ocupou o cargo de ministro. Foi, ademais, unha figura chave nos últimos anos dos gobernos de Felipe González (Ministro de Educación e Ciencia, 1992-93; Ministro da Presidencia, 1993-96; Voceiro do Goberno, 1993-96) e nos oito anos da presidencia de José Luis Rodríguez Zapatero (Voceiro socialista no Congreso, 2004-06; Ministro do Interior, 2006-11; Voceiro do Goberno, 2010-11; Vicepresidente primeiro do Goberno, 2010-11). O libro dedica maior atención a estes oito anos e, sobre todo, ó crucial papel desempeñado por este insigne socialista no final da organización terrorista ETA. Sen embargo, tamén están presentes no libro os seus inicios na política e como servidor público, faceta que arranca co seu nomeamento como Director do Gabinete Técnico da Secretaría de Estado de Universidades e Investigación (1982-1985), ocupada neses tempos por Carmina Virgili, primeira muller en obter unha cátedra de Xeoloxía na universidade española. Co apoio de figuras como José María Maravall e Javier Solana, colaboradores de referencia de Felipe González, Rubalcaba adquire experiencia no ámbito da política educativa e pasa a convertirse, na primeira década dos 90 e nun contexto particularmente difícil, nunha figura fundamental nos últimos gobernos de González.

O libro de Caño ocúpase tamén dos últimos anos na vida política do noso protagonista. No curso dunha durísima crise económica de carácter mundial, amosa novamente o seu compromiso co PSOE aceptando ser candidato nas eleccións xerais de 2011, nas que o partido encamiñábase a unha derrota segura. A dixestión desta derrota deu lugar a uns anos especialmente duros para o socialismo español, que vivíu a confrontación entre o propio Rubalcaba e Carme Chacón no congreso de 2012, a irrupción de Podemos e a posterior confrontación entre Eduardo Madina e Pedro Sánchez primeiro, e entre Pedro Sánchez e Susana Díaz despois, tras un dramático Comité Federal que supuxo a destitución do Secretario Xeral e a designación dunha xestora presidida por Javier Fernández. En todos estes acontecementos estivo tamén presente o noso protagonista, con frecuencia no que resultaría ser o bando perdedor. Na súa última etapa política, como Secretario Xeral e líder da oposición, Rubalcaba tivo que afrontar importantes desafíos como a crise territorial en Cataluña e a abdicación do monarca, que tamén teñen cabida no libro.

Pérez Rubalcaba nunca tivo unha especial sintonía con Pedro Sánchez, o que, a xuízo do autor desta biografía, remataría sendo prexudicial para o PSOE e para España. En 2014 Rubalcaba abandonou a política activa, recuperando en setembro dese ano o seu posto de Profesor de Química na Universidad Complutense. Porén, seguíu presente na política do partido e ingresou no Comité Editorial de El País, quizais o último órgano de discusión política no que estivo presente de maneira activa.

Aínda que non inclúe referencias bibliográficas nin aparato crítico, o libro de Antonio Caño é froito dunha intensa investigación. Unha fonte de información de primeira importancia son as entrevistas cun amplo número de dirixentes socialistas e, en particular, con aquelas persoas que estiveron máis próximas a Rubalcaba nas diferentes etapas da súa traxectoria (José Enrique Serrano, Goyo Martínez, Elena Valenciano, Ignacio Varela, Juan Moscoso…). Nos aspectos máis personais é importante a contribución de Pilar Goya, parella do biografado dende que coincidiron na facultade como estudantes de Químicas e Profesora de Investigación do CSIC. O libro preséntase nunha coidada edición que inclúe un prego de fotografías a cor na parte central. Unha boa lectura para estas datas.

O venres 2 de outono celebrouse un novo Pleno municipal, cunha orde do día na que se recollía -entre outras cuestións de interese local- a posta en coñecemento do cese da concelleira socialista María José Fraguela.

María José era integrante da corporación e do equipo de goberno local dende xuño de 2015, sendo titular da Concellería de Servizos Sociais ata a actualidade. Cuestións de índole estrictamente persoal levárona a tomarse unha pausa nas súas responsabilidades municipais, aínda que sabemos ben que non no seu compromiso social.

Entre as accións postas en marcha pola súa concellería atópanse a apertura do PAI, a ampliación do Servizo de Axuda no Fogar, a regulación do Fondo de Emerxencia Social ou as Axudas á Natalidade, entre moitas outras. Todas as medidas estiveron sempre marcadas por un profundo compromiso coa igualdade.

Dende a Agrupación Socialista de Cariño queremos agradecerlle o traballo desenvolto en prol da veciñanza, sempre con honestidade e sentido da responsabilidade. E tamén facerlle chegar os nosos mellores desexos de cara ó futuro.

A acta que deixa libre María José será cuberta por Iria Rubido Pardo, quen por primeira vez formará parte da corporación municipal. Desta maneira o Grupo Municipal Socialista segue a estar integrado por 4 concelleiras e 3 concelleiros.

Nos vindeiros días coñecerase como queda a restructuración definitiva de cada unha das áreas de goberno.

Este domingo, 19 de xullo, recibimos a noticia do falecemento de Narciso Luaces Pardo. Co seu adeus, a comarca do Ortegal perde a un dos seus máximos referentes na protección e conservación do seu rico patrimonio etnográfico.

Nado en 1929 en Meixido (Freires, Ortigueira), Narciso foi un labrego culto e dinámico que, trala súa xubilación, decidíu crear, en compaña da súa muller Herminia, o Museo Etnográfico de Meixido. Inaugurado en 1999 e ubicado en dependencias da súa propiedade, o museo garda na actualidade máis de 3.000 pezas relacionadas cos oficios e a vida tradicional na nosa bisbarra, incluíndo algunha da industria conserveira cariñesa.

Aínda que a creación do museo é seguramente a faceta máis destacada de Narciso, o seu labor incansable inclúe tamén a publicación de varios libros e artigos, entre os que destacan a novela baseada en feitos reais O carreiro. Memorias do tío Santos (Galaxia, 2000) e Traballo, oficios e crenzas populares dos nosos antergos (Toxosoutos, 2013). Tamén é moi salientable a súa implicación ou colaboración, ó longo de varias décadas, en entidades e colectivos relacionados coa cultura e o patrimonio do Ortegal (Edicións O Paporroibo, Arrós, Fundación Ortegalia, Terras do Ortegal…).

Como resultado desta actividade, pero tamén da súa personalidade afable, sensible, inqueda, xenerosa e de trato esquisito, Narciso colleitou ó longo da súa vida un nutrido grupo de amizades e recoñecementos. En 2015 o Concello de Ortigueira dedicoulle as actividades da súa iniciativa Ortigueira Literaria Dixital e en 2018 a Asociación Terras do Ortegal publicou o libro Homenaxe a Narciso Luaces Pardo. O infatigable compromiso coa terra, no que escriben, entre outros, Vicente Peña, Carlos Breixo ou Bernardo Penabade.

Persoa tolerante, e con amizades en todo o espectro político, Narciso era tamén unha persona progresista, que mesmo ten formado parte dalgunha das candidaturas socialistas ás eleccións municipais no Concello de Ortigueira. A Agrupación Socialista de Cariño co-organizou a presentación do libro Traballo, oficios e crenzas populares dos nosos antergos na nosa localidade, que tivo lugar o 7 de decembro de 2013.

Xa dende antes do seu falecemento, a comarca do Ortegal ten contraída unha débeda con Narciso Luaces e a súa dona Herminia. O proxecto de publicar o catálogo da súa colección etnográfica, iniciado hai uns anos, segue sen rematar. E a preservación deste importante legado, en particular das pezas que garda o seu museo, pechado dende hai uns anos, é tamén unha tarefa inexcusable, que esixe igualmente a suma de vontades e esforzos. Agardamos que así sexa.

Este domingo, 12 de xullo, tiveron lugar as eleccións autonómicas en Galicia e Euskadi. Nestes comicios inicialmente previstos para o 5 de abril e marcados polas excepcionais circunstancias derivadas da Covid-19 a cidadanía de ambos territorios apostou claramente pola continuidade, aínda que o taboleiro político rexistrou movementos importantes. En Galicia, como é ben sabido, o PP de Feijóo revalidou os seus 41 escanos da anterior lexislatura, sendo Ana Pontón, á fronte do BNG, a outra trunfadora da noite ó medrar dos 6 ós 19 escanos e converterse en segunda forza. O PSdeG-PSOE obtén un modesto crecemento en porcentaxe de votos e incrementa tamén un escano, acadando os 15. Desaparecen do hemiciclo as dúas forzas herdeiras de En Marea (Galicia en Común e Marea Galeguista) e tampouco non obteñen representación, como xa estaba previsto, Ciudadanos nin Vox.

Cómpre, polo tanto, felicitar ó Partido Popular por revalidar a súa maioría absoluta e tamén ó BNG polo seu forte crecemento, recuperando a condición de segunda forza que xa tivera noutras etapas da política autonómica (en 1997 e 2001, aínda que na segunda destas datas empatando co PSdeG-PSOE en 17 escanos). O modesto avance do noso partido non debe levar a eludir a necesaria reflexión, tendo en conta os favorables resultados obtidos nas xerais e municipais de 2019.

En Cariño a forza máis votada foi tamén o PP, partido que no noso concello adoita acadar os seus mellores resultados en Autonómicas. A opción liderada por Feijóo obtivo 770 votos (45,43 %), o noso partido 395 (23,3 %), o BNG 389 (22,95 %), Galicia en Común 74 (4,37 %) e Vox 35 (2,06 %). Ningunha das outras opcións superou os 10 votos.

Confírmase, pois, no noso concello a tendencia extendida en toda Galicia dun descenso relevante con respecto a anteriores eleccións xerais e municipais. Sen embargo, cómpre salientar, tal como amosa a gráfica que acompaña a esta entrada, que o noso partido obtén en Cariño a segunda mellor porcentaxe de voto dos 19 concellos de Ortegal-Ferrolterra-Eume, só superada por A Capela. Ese 23,3 % dos votos emitidos supera en catro puntos á media galega e, ademais, a extrapolación dos resultados de Cariño á totalidade do territorio galego daría como resultado un executivo de esquerdas con socialistas e nacionalistas empatados a 19 escanos e liderado polo noso partido; esta circunstancia unicamente se produce en tres dos 93 concellos da provincia. Cariño é tamén un dos catro concellos da comarca nos que o noso partido mantén a condición de segunda forza (xunto con Cerdido, Mañón e Valdoviño). Como nota negativa, sinalar que a participación estivo de novo sensiblemente por debaixo da media: en Galicia foi do 58,88 %, mentres que en Cariño quedou nun exiguo 51,82 % (1.704 votos contabilizados e 1.584 abstencións).

Dende a Agrupación Socialista de Cariño agradecemos a confianza a tódalas persoas que apoiaron a candidatura socialista e reiteramos a felicitación a PP e BNG, ó tempo que facemos constar a determinación de achegar o noso gran de area para que o PSdeG-PSOE se convirta nunha opción gañadora tamén a nivel autonómico.